Friday, June 1, 2007

اکولوژی دریا

مقدمه:

اصولا علم اکولوژی رابطه موجود زنده با محیط پیرامون آن را مورد بررسی و رسیدگی قرار میدهد. در مواردی که تنها یک گونه حیوان و بدون وابستگی و نوع رابطه آن با سایر گونه ها موضوع مطالعه قرار گیرد به آن اصطلاحا اتوکولوژی (اکولوژی فردی) اطلاق میشود در حالیکه سین اکولوژی روابط افراد گونه های مختلف را در محیط بحث میکند.

موجودات زنده با محیط اطراف خود مجموعه واحدی تشکیل میدهند که اکوسیستم نام دارد. اولین بار شخصی بنام(A.G. Tansely 1935 ) این واژه را استفاده کرد. بطور کلی هر واحدی که شامل بخشهای زنده و غیرزنده است به همراه محیط اطراف بطوریکه جریان انرژی در آن موجب پیدایش تنوع زیستی، گردش مواد و ساختمانهای تغذیه ای شود و جهت رسیدن به یک هدف مشخص بطور هماهنگ عمل کنند، اکوسیستم نام دارد که دارای عملکرد و ساختار مستقل است.

مجموعه حیاتی که در سطح کره زمین است تشکیل یک اکوسیستم بزرگ میدهد که به آن بیوسفر یا اکوسفر می گویند که این اکوسیستم بزرگ قابل تقسیم به اکوسیستمهای کوچکتر است که از جمله آن میتوان به اکوسیستم دریا اشاره کرد. وقتیکه بحث از اکوسیستم دریا میشود مجموعه اکوسیستمهای دریاها و اقیانوسها مطالعه میشود. در اکولوژی دریا منظور ما مطالعه آبهای شور خارج از اکوسیستم خشکی است مثل دریاها و اقیانوسها و آنهایی که محصور هستند موضوع بحث لیمنولوژی میباشد.

دریاها در حقیقت بیوم Biom هستند. بیوم اکوسیستم گستره ای است که مرز آن توسط اقلیم مشخص میشود.

هدف از مطالعه اکولوژی دریا چیست؟ درک اکوسیستم دریایی بعنوان یک فرآیند عملی و یا درک آن بعنوان یک واحد عملکردی.

شناخت ما از دریا چیست؟ در قرنهای گذشته دریا بعنوان یک محیط بدون آرامش شناخته شده بود و آن را بسیار ناشناخته می دانستند. شناخت بهتر وقتی حاصل میشود که تکنولوژی پیشرفت کند و ابزارهای مختلف الکترونیکی ابداع شود. امروزه بسیاری از مسائل دریا شناخته شده اند اگرچه بسیاری مسائل مبهم خصوصا در مورد مناطق عمیق دریا وجود دارد.

انسان پس از مطالعات مقدماتی روی دریا به این نتیجه می رسد که دریا بعنوان یک مکمل است برای تولیدات انجام شده در سطح خشکیهاست زیرا دریا هم یک منبع غذایی است.

بیولوژیست ها با تنوع و فراوانی حیات و فراوانی گونه ها در طول خط ساحلی و جزایر مرجانی هیجان زده شده بودند. بسیاری از اطلاعات دریاها در ابتدا از قسمتهای ساحلی بدست آمد چون قابل دسترس بود. سواحل سنگلاخی دریا تنوع زیادی از حیات دارد.

تا سال 1882 مطالعات زیادی در دریا صورت نگرفته بود یا در واقع مطالعات دور از ساحل انجام نگرفته بود. در همین سال (1882) یک کشتی اقیانوس پیما بنام Homos challenger (چاوش گر) با تجهیزات ویژه از انگلستان عازم دریا میشود و سفر دریایی خود را که 3 سال طول میکشد شروع می نماید. اطلاعات اصلی این کشتی در رابطه با اعماق دریا و حیات دریا می باشد. این کشتی مجموعا 125000 کیلومتر راه را طی میکند.

پس از آن در سال 1962 یک کشتی دیگری بنام Gloma challenger به دریا می رود که این کشتی یک دکل حفاری داشت و قادر به کار کردن تا اعماق 7000 متری بود. این کشتی بیشتر راجع به بستر دریاها و زمین شناسی اقیانوسها مطالعه کرده است.

از اینجا به بعد مطالعات دریایی بطور گسترده شروع می شوند اما پیشرفتهای سریع در ارتباط با دریا از سال1930 شروع شد یعنی زمانیکه دوربینها و تلویزیونهای زیردریایی، تجهیزات الکترونیکی، تورهای مختلف و..... ابداع گردید و از این سال اطلاعات راجع به حیات آبزیان در دریا شروع به افزایش کرد. آبزیان در کلیه اعماق این توده های آبی وجود دارند و ظاهرا لایه ای وجود ندارد که در آن آثار حیات دیده نشود و نقش کلیدی اقیانوسها و دریاها در کنترل آب و هوا، چرخه عناصر و مواد و متعادل کننده Co2 محیط میباشد که در اکولوژی مطرح گردید.

امروزه با افزایش جمعیت و بهره برداری زیاد از خشکیها، انسان طبیعتا در جستجوی عناصر، غذا، محیط زیست به دریا روی خواهد آورد و بهمین لحاظ دانش دریایی و شناخت بهتر از یک چنین اکوسیستمی و نیز نحوه عملکرد اجزای تشکیل دهنده آن و شناخت ارتباطات متقابل این اجزاء بدون شک ما را در بهره برداری صحیح تر و اقتصادی تر از این منبع خدادادی یاری خواهد کرد. یک نظام قانونمند برای بهره برداری از این منابع دریایی وجود ندارد بعبارتی هر کشوری که قدرت و امکانات بیشتری دارد بهره برداری بیشتری انجام میدهد. اگر ما اصول و قوانین لازم را برای استفاده از دریاها رعایت نکنیم این محیط دیر یا زود دچار مشکل می شود و چون نظام سیستم زیستمند بستگی کامل به دریاها دارد این هم دچار مشکل میگردد. این سیستم چون بزرگ است آثار آن دیر نمایان میشود و به لحاظ اینکه اشکالات زیست محیطی در کوتاه مدت خود را نشان نمی دهند هنگام آشکار شدن دیگر قابل جبران نیست. سیستمهای دریایی جزء منابع تجدید شونده میباشند و برای بهره برداری پایدار از آنها باید از این منابع بطور درست استفاده شود. دریا بعنوان بزرگترین جایگاه زیست جانوران میباشد.

مشکلات معضل دریاها آلودگیهایی است که به آن وارد می شود. در محیطهای بسته مثل خلیج ها اثرات منفی آلودگیها شدیدتر است. اثرات گرمایی که در زمین ایجاد شده است در سطح اقیانوسها هم دیده میشود که باعث تغییر در توزیع گونه های مختلف جانوری در دریاها و اقیانوسهاست.

نتیجه: اکولوژی دریا علمی است که ارتباط متقابل موجودات و اجزاء اکوسیستم دریایی را مطالعه میکند
.